Waterinfiltrerende verharding maakt het mogelijk grote hoeveelheden hemelwater te infiltreren en vast te houden in stedelijk gebied. Slechte ervaringen met de kwaliteit van de verharding en het onderhoud leidden in het verleden soms tot scepsis bij wegbeheerders. Daarom werken gemeenten en waterschappen samen in de Community of Practice Waterinfiltrerende Verharding (WAIVE) om kennis en ervaring te delen en succesvolle projecten te realiseren. De CoP is een initiatief van Stichting RIONED en STOWA.

Nederland krijg door de klimaatverandering steeds vaker te maken met heftigere buien. In steden neemt de verharding toe, waardoor de kans op wateroverlast nog eens extra toeneemt. Tel daar de langere droge zomers bij op, en het wordt duidelijk dat er steeds meer behoefte is aan het vasthouden van water. Dat kan bijvoorbeeld met waterinfiltrerende verharding. Elwin Leusink is sinds 2019 trekker van de gelijknamige Community of Practice. Hij onderscheidt twee soorten waterinfiltrerende verharding: waterpasserende- en waterdoorlatende bestrating. “Bij de eerste soort zakt het hemelwater door de voegen weg in de wegfundering. Bij de tweede soort vloeit het door poreuze stenen weg.” 

Het toepassen van waterinfiltrerende verharding heeft verschillende voordelen. Zo daalt in sommige gevallen de belasting van de rwzi en vermindert de wateroverlast. Daarnaast kan een gemeente het hemelwater in de bovenste grondlagen laten infiltreren voor de wortels van gras en beplanting om hittestress tegen te gaan en een gezond leefklimaat en biodiversiteit te bevorderen.

Slechte ervaringen met de kwaliteit van de verharding en het onderhoud leidden in het verleden soms tot scepsis bij wegbeheerders over de werking ervan. Een fragiele voorziening die snel vervuild raakt, was een veelgehoorde klacht. Wegbeheerders zijn binnen een gemeente medeverantwoordelijk voor de aanleg van waterinfiltrerende verharding. Hierbij werken ze nauw samen met specialisten die binnen de gemeente verantwoordelijk zijn voor watergerelateerde zaken. Beide disciplines zijn soms niet goed op de hoogte van de verschillende eisen in de vakgebieden. Ook hebben ze een ander belang: zo wil de waterspecialist het water zo snel mogelijk kwijt, waardoor de wegbeheerder de bestrating opeens op een andere manier moet onderhouden. Zo kost het extra geld om de voegen goed schoon te houden, terwijl sommige gemeenten het reguliere onderhoud aan wegen niet eens rond krijgen.

Een goed samenspel tussen de specialisten uit verschillende vakgebieden is een belangrijke voorwaarde voor succes. Dat is een van de redenen waarom Stichting RIONED en STOWA al in 2019 de Community of Practice Waterinfiltrerende verharding (WAIVE) oprichtten. De kerngroep bestaat uit acht gemeenten die veel werken met waterinfiltrerende verharding. Daarnaast nemen Waternet, Hogeschool van Amsterdam en stichting RIONED deel. De CoP organiseert jaarlijks een symposium waarin de deelnemers onder meer actuele ontwikkelingen bij leveranciers bespreken en waar ze bij de aanleg van de verharding tegenaan lopen.

Gera Methorst, beheerder wegen bij de gemeente Utrecht, onderschrijft het belang van het uitwisselen van kennis en ervaring in de CoP. De afgelopen jaren zijn gemeenten begonnen met het aanleggen van waterfiltrerende verharding. “Dat is nieuw voor de wegbeheerders die met verschillende vragen zitten. Hoe zorg je bijvoorbeeld voor een juiste aanleg, ook van de fundering? Niemand zit erop te wachten dat de verharding vaak moet worden opgebroken.” Deelnemers hebben ook buiten het jaarlijkse symposium contact met elkaar. Methorst: “De gemeente Amsterdam heeft op diverse plekken ervaring met de aanleg van doorgroeibare verharding. Ik heb een teamlid van de community benaderd, zijn ervaringen gehoord en deze binnen de gemeente Utrecht gedeeld.” Methorst stelt dat het goed is over de grenzen van de eigen discipline heen te kijken, elkaar op te zoeken en elkaar verder te helpen om succesvolle projecten te realiseren. “We spreken immers niet altijd elkaars taal. Ik vind het ook handig om een aanspreekpunt te hebben, zoals een landelijke kennisorganisatie, waar ik met vragen terecht kan.”

Door ervaringen te delen, kennis te verspreiden en het netwerk te vergroten helpt de community bij het op een goede manier aanleggen en beheren van waterinfiltrerende verharding. Een handig hulpmiddel hierbij is de handreiking op de site van de community. Hierin staan de vijf fases van een project: locatiekeuze, ontwerp, aanleg, meten & monitoren en onderhoud. Drukke wegen, zoals wijkontsluitingswegen, zijn bijvoorbeeld minder geschikt, weet Methorst. “Wanneer er vrachtwagens rijden, verdwijnt het straatverband (het legpatroon van de straatstenen, red.). Dit komt door de grotere voegen tussen de straatstenen en het wringend verkeer dat zorgt dat de stenen niet meer in het verband blijven liggen. Daarom hebben we bijvoorbeeld in de wijk Leidsche Rijn waterinfiltrerende verharding alleen aangelegd in parkeervakken en rijbanen met een lage verkeersintensiteit. In straten met een hogere verkeersintensiteit brengen we alleen in de parkeervakken waterinfiltrerende stenen aan.” Ook zijn er voor de zekerheid kolken geplaatst, zodat het hemelwater altijd weg kan lopen.

Ook is het belangrijk om de verharding op de juiste manier aan te leggen. Zo schrijft de gemeente Rotterdam voor dat aannemers een zandbed van 80 centimeter aanleggen voor ze de verharding plaatsen. “We eisen dat ze een speciaal soort zand gebruiken om te voorkomen dat de voegen te snel dichtraken. Die zijn nu eenmaal wijder dan gewone voegen”, zegt Kees Koudstaal, accounthouder water bij de gemeente Rotterdam.

Een fout die nogal eens voorkomt, is dat er kalkhoudend zand wordt gebruikt. “En dan loopt het water niet weg door de voegen.” Daarnaast moeten gemeenten voorkomen dat bouwverkeer met modderige wielen over de net aangelegde verharding rijdt om het dichtslibben van de voegen te vermijden.

De gemeente Rotterdam past de waterinfiltrerende verharding al sinds 2016 toe. Gebakken klinkers zijn niet beschikbaar in een waterpasserende uitvoering. Daarom kiest de gemeente waar mogelijk voor betonstraatsteen in combinatie met rioolvervanging. “Verder zorgen we ervoor dat de verharding zo vlak mogelijk wordt aangelegd om afstroom naar de zijkant te voorkomen. Zo kunnen we de volle breedte van een straat gebruiken voor een maximale infiltratiecapaciteit”, aldus Koudstaal. Rotterdam legt, net als Utrecht, ook kolken aan. Wanneer de voegen dichtraken, kan het water altijd via de kolken het riool in.

Om de werking van de verharding te controleren, ontwikkelde Waternet voor de gemeente Amsterdam een meet- en monitoringsysteem. Hiermee kan de gemeente onder meer beoordelen of ze de beoogde verwerkingscapaciteit van hemelwater bereikt. Ook is het een handig hulpmiddel om te kijken of de onderhoudsmethode past bij de locatie. Ook Rotterdam heeft de verharding uitvoerig getest en gemonitord.

Het onderhoud van waterinfiltrerende verharding is eveneens een aandachtspunt binnen de community. “Hierbij gaat het met name om het schoonmaken”, zegt CoP-trekker Leusink. “Maar ook dat de operator van de veegmachine überhaupt weet dat het om waterinfiltrerende verharding gaat. Dat is nog niet altijd het geval”, vult Koudstaal aan.

De markt staat uiteraard niet stil en de eerste machines om waterinfiltrerende verharding te reinigen, zijn inmiddels operationeel. Zo is er een machine die het split uit de voegen zuigt, schoonmaakt en hergebruikt. Hierdoor verbetert de infiltratie van hemelwater door de voegen van de bestrating. De voeg is immers bepalend voor de infiltratiecapaciteit. “Alleen de prijs is momenteel nog erg hoog. Wanneer meer gemeenten interesse hebben, krijgen we meer schaalgrootte en zal de prijs dalen”, verwacht Leusink.

Meer weten?
Kijk op de website van de CoP WAIVE, www.cop-waive.nl
Voor specifieke vragen kunt u contact opnemen met Elwin Leusink, 06-24884590

Nooit meer iets missen? Meld je dan aan voor de papieren of digitale uitgave van ons magazine via www.stowa.nl/aanmeldenmagazine  

Waterinfiltrerende verharding.

V.b.n.b.: het reinigen van een waterinfiltrerende straat met een hiervoor speciaal ontwikkelde veegmachine met daaronder het resultaat.

Waterinfiltrerende verharding in de gemeente Almere.

Gera Methorst (l) van de gemeente Utrecht samen met Elwin Leusink (r) trekker van de CoP Waterinfiltrerende Verharding.