Onlangs werd een onderzoek afgerond naar de mogelijkheden om de visstand te monitoren via het DNA dat ze achterlaten in het water, het zogenoemd environmental DNA of eDNA. Dat is gebeurd via een vergelijking met de klassieke monitoringmethode, waarbij vissen worden gevangen.

Om een beeld te krijgen van de ecologische toestand van watersystemen monitoren waterbeheerders ook de visstand. Momenteel gebeurt dit voornamelijk met behulp van sleepnetten en elektrovisserij. Nadelen van deze methoden zijn dat de effectiviteit ervan beïnvloed wordt door lokale omstandigheden zoals de waterdiepte, de aanwezigheid van structuur (o.a. waterplantenbedekking), het doorzicht, de mate van stroming, de temperatuur en wind. Sinds 2013 wordt onderzocht in hoeverre de innovatieve environmental DNA (eDNA) methode een alternatief kan zijn voor het vissen met traditionele vangtuigen. Via eDNA-metabarcoding is het zelfs mogelijk alle vissoorten in een enkel watermonster te analyseren.

De innovatieve eDNA methode, die de aanwezigheid van soorten bepaalt op basis van DNA sporen in het water, heeft volgens de opstellers van het onderzoeksrapport veel voordelen. Om te beginnen een hoge mate van standaardisering; de trefkans van eDNA, wordt in vergelijking tot het vissen met traditionele vangtuigen, minder beïnvloed door lokale omstandigheden. Verder is sprake van een zeer hoge trefkans. Op traject- en waterlichaamniveau worden met eDNA gemiddeld meer vissoorten aangetroffen dan in de KRW-visstandbemonstering. Verder zijn de kosten relatief gering: 2 à 4 eDNA monsters zijn voldoende om een waterlichaam te bemonsteren (0,5-1 mandag werk en analysekosten), terwijl bij een visbemonstering vaak 2 tot 3 mensen één of meerdere dagen aan het vissen zijn. Tot slot is de methode diervriendelijk en verloopt de identificatie in een aantal gevallen veel eenvoudiger, omdat sommige vissen op basis van uiterlijke kenmerken lastig van elkaar zijn te onderscheiden.

Kort en goed: een methode om visstand te bemonsteren op basis van eDNA heeft veel potentie voor het sneller, beter en goedkoper beoordelen van de samenstelling van de visgemeenschap. De techniek kan ingezet worden voor toekomstige KRW-beoordelingen. Het past overigens nog niet als methode voor gegevensverzameling bij de huidige KRW-maatlatten. Daarvoor zullen die moeten worden aangepast, of voor de periode na 2027 moeten worden ontwikkeld. Daartoe bestaat onder voorwaarden de beleidsmatige ruimte.

Meer weten? Het onderzoeksrapport ‘eDNA-metabarcoding vissen' kunt u downloaden op www.stowa.nl. Op dit moment treft STOWA voorbereidingen voor een vernieuwde waterkwaliteitsmonitoringaanpak voor de KRW na 2027. Hierin is ook plaats voor het toepassen van nieuwe monitoringtechnieken, zoals eDNA. Kijk op www.stowa.n/ebeo voor meer informatie.

De Waterschadeschatter is een online instrument waarmee waterbeheerders gedetailleerd de kosten en baten van wateroverlastmaatregelen in beeld kunnen brengen. Onlangs zijn enkele aanpassingen doorgevoerd die het instrument nog nauwkeuriger en gebruiksvriendelijker maken.

Waterschappen hebben - mede met het oog op klimaatverandering - veel aandacht voor het inschatten van de risico’s van wateroverlast door extreme neerslag. De Waterschadeschatter helpt ze hierbij. Het instrument maakt een inschatting van de schade die ontstaat aan gebouwen, infrastructuur, gewassen e.d. als gevolg van optredende wateroverlast door inundatie. Met de Waterschadeschatter kunnen scenario’s doorgerekend worden van mogelijke maatregelen, zoals het aanleggen van waterberging. Hiermee kan berekend worden of de kosten van maatregelen opwegen tegen de baten (in concreto: minder schade door lagere inundatiediepten).

De huidige actualisatie bestaat uit twee onderdelen. Om te beginnen is de graslandfunctie verbeterd. Er is gebleken dat de oude graslandfunctie de schade overschatte. Ten tweede is de landgebruikskaart geactualiseerd. Deze kaart, met een hoge resolutie van 0,5 x 0,5m, is van grote waarde voor het berekenen van schade, omdat deze in een groot detail het landgebruik weergeeft. Op 2 februari 2023 is er een bijeenkomst over het vernieuwde instrument. Aanmelden via stowa.nl/agenda.

Zelf aan de slag met de Waterschadeschatter? Ga direct naar www.waterschadeschatter.nl

Wat zijn de potenties van het winnen van warmte uit afvalwater, oppervlaktewater of drinkwater? Op www.aquathermieviewer.nl zijn sinds kort de resultaten van alle uitgevoerde landelijke, regionale en lokale potentiestudies visueel weergegeven.  De portal leidt overheden en initiatiefnemers van aquathermieprojecten naar de beschikbare informatie per regio.

De landelijke aquathermieviewer, die in 2019 door STOWA werd gelanceerd, geeft inzicht in de beschikbaarheid van thermische energie uit oppervlaktewater (TEO), afvalwater (TEA) en drinkwater (TED). De viewer biedt de mogelijkheid een analyse van vraag en aanbod te maken voor een te selecteren gebied. Ondertussen ontwikkelden de waterschappen ook regionale viewers. Deze richten zich op de warmte die beschikbaar is uit regionale oppervlaktewateren en vaak ook rioolwater. 

De gebiedskarakteristieken en beleidskeuzes van waterschappen kunnen invloed hebben op de warmtepotentie van een waterlichaam. Zo zijn er in het oosten van het land veel beken die ’s zomers veel minder water voeren dan in de winter. Daarmee vermindert de warmtepotentie sterk in die maanden.

Omdat de regionale viewers soms wezenlijk verschillen van de landelijke viewer, ontwikkelden waterbeheerders en kennisinstellingen vanuit het onderzoeksprogramma WarmingUP deze gezamenlijke portal. Inmiddels zijn er voor de meeste regio’s regionale data beschikbaar.

Natte voeten? Hoog en (te) droog? Elke druppel telt?! Te nat en droog: wie maalt erom? Het zijn de titels van vier zogenoemde praatplaten die STOWA heeft uitgebracht over resp. de klimaatbestendige stad, klimaatbestendige beekdalen, (her)gebruik van effluent en een klimaatbestendig Laag-Nederland. De praatplaten zijn nu samengebracht in een mapje, inclusief (links) naar achtergrondinformatie.

De praatplaten laten visueel zien wat er aan de hand is, brengen de samenhang in beeld en dragen mogelijke oplossingen aan. Ze bieden laagdrempelig aanknopingspunten om als bestuurders en beleidsmedewerkers met elkaar in gesprek te gaan over wateropgaven in een veranderend klimaat. De praatplaten worden nu al met succes ingezet in gebiedsopgaven, maar je kunt ze ook inzetten voor een goed gesprek met belanghebbenden over de opgaven op het gebied van water en klimaat in de eigen omgeving.

U kunt het mapje praatplaten kosteloos aanvragen via stowa@stowa.nl, o.v.v. uw naam- en adresgegevens en ‘praatplaten’.