Begin 2026 starten STOWA, vijf waterschappen en Haskoning op rwzi Wijk bij Duurstede een onderzoek naar het toepassen van een continu aeroob-korrelslibproces op bestaande rioolwaterzuiveringen. Dat gebeurt tot op heden alleen batchgewijs, in Nereda®-installaties (zie kader). Doel: het vergroten van de biologische zuiveringscapaciteit, zonder uitbreiding van de rwzi zelf. Een eerdere kleinschalige pilot op afvalwaterzuivering Harnaschpolder liet veelbelovende resultaten zien.

Het merendeel van de 313 rwzi's in ons land is 40 tot 50 jaar oud. Aanvullende zuiveringsstappen zijn nodig om de toekomstige lozingseisen te halen die voortvloeien uit de nieuwe Richtlijn Stedelijk Afvalwater. Deze wordt de komende jaren van kracht: eerst voor grote rwzi’s, later voor de kleinere. Daarbij neemt door de groei van bevolking en bedrijvigheid de hoeveelheid afvalwater steeds verder toe. “We staan de komende tien tot vijftien jaar met alle waterschappen voor een enorme opgave”, stelt Eric van der Zandt, business developer bij Hoogheem­raadschap De Stichtse Rijnlanden, waar de praktijkproef plaatsvindt.

De ruimte om rwzi’s uit te breiden is echter beperkt, zeker in stedelijke gebieden. Daarnaast waarschuwen aannemers dat er voor alle projecten te weinig personele capaciteit is. “Daarom doen wij mee aan het praktijkonderzoek op rwzi Wijk bij Duurstede”, zegt Van der Zandt. “Hopelijk kunnen we zonder ingrijpende verbouwing de rwzi tien of twintig jaar extra mee laten gaan, de zuiveringscapaciteit fors uitbreiden en de piek van de investeringsgolf afvlakken.” Uit een advies van het Hoogheem­raadschap van Delfland – dat eerder een kleine proef liet uitvoeren met continu aeroob korrelslib op zuivering Harnaschpolder – blijkt dat mogelijk ook een betere effluentkwaliteit, lager energieverbruik, ruimte voor nieuwe technieken om medicijnresten te verwijderen en terugwinning van bio­poly­meren (Kaumera) in het verschiet liggen.

Het praktijkonderzoek op rwzi Wijk bij Duurstede bouwt voort op de pilot op awzi Harnaschpolder. Daar onderzocht TU Delft in samenwerking met Delfluent Services BV, Evides Industriewater, Hoogheemraadschap Delfland, Hoogheemraadschap van Rijnland en Haskoning of korrelvorming in de configuratie van awzi Harnaschpolder mogelijk zou zijn. Er werden met succes bacteriën geselecteerd die groeien in compacte korrels in plaats van in traditioneel vlokkig actiefslib. Dit aerobe korrelslib bezinkt sneller, neemt minder ruimte in en kan gelijktijdig verschillende stoffen afbreken, zoals stikstof en fosfaat. Door beluchting, voeding en bezinkings­tijden aan te passen, wisten de onderzoekers de vorming van deze korrels te stimuleren. De zuiverings­capaciteit van een rwzi kan hierdoor in theorie met 50 tot 100 procent toenemen.

Volgens Viktor Haaksman, process engineer Nereda bij Haskoning, zijn daarvoor geen ingrijpende verbou­wingen nodig. “We passen in Wijk bij Duurstede de bestaande zuiverings­installatie zo min mogelijk aan, maar voegen alleen enkele onderdelen toe die het korrelslib helpen groeien. Er worden twee korrelslibselectoren geplaatst.” Deze slibselectoren houden het gewenste korrelslib vast en stimuleren de groei ervan, terwijl het slecht bezinkbare overtollige vlokslib wordt afgevoerd. De korrelslib­selectoren scheiden op basis van bezinkings­snelheid: korrels zakken sneller naar beneden dan vlokken. Bij een opgelegde oppervlaktebelasting, vergelijkbaar met die in een nabezinktank, stroomt het water omhoog, waardoor de lichte vlokken worden meegevoerd en de zwaardere korrels onderin bezinken. Eén van de doelen van het demonstratie­project in Wijk bij Duurstede is om te valideren dat het proces ook op praktijkschaal functioneert. Tegelijkertijd wordt onderzocht wat de optimale proces­regeling is om zo veel mogelijk extra zuiveringscapaciteit te verkrijgen.

Voor de waterschappen is het belangrijk te weten hoeveel extra afvalwater ze in de toekomst precies moeten zien te verwerken. Dit met het oog op alle eventuele aanpassingen en uitbreidingen van de zuiveringen. Zo moeten er in Nederland 900 duizend extra woningen bijkomen. De Community of Practice (CoP) Afvalwaterprognoses van STOWA en Het Waterschapshuis richten zich op het in beeld brengen van de prognosegegevens (zowel kuubs als te verwachten vuillast) van het afvalwater dat door de keten stroomt. Bijvoorbeeld via Waterketeninbeeld.nl. De CoP biedt waterschappen de mogelijkheid om vanuit een toekomstbestendige kijk het afvalwatersysteem te beheren. “Zo werken we samen met het CBS om inzicht te krijgen in de afvalwater­stromen”, zegt Rien de Ridder, programmaregisseur van de CoP.

De CoP ontwikkelt verschillende tools om waterschappen te helpen voorspellen wat er nu en in de toekomst op ze afkomt. “We zijn volop bezig om de informatie in kaart te brengen. We werken ook meer en meer samen met andere stakeholders zoals gemeenten en drinkwaterbedrijven.” Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden kan volgens hem op basis van de ontwikkelde tools nu al deels in kaart brengen hoeveel afvalwater en vuilvrachten er in de toekomst aankomen. Het streven is om een dusdanige opbouw van de data-bronnen en prognoses te maken, dat onafhankelijk van de schaal (landelijk, waterschap, bemalingsgebied, rioleringsgebied e.d.) prognoses kunnen worden gemaakt.

Nereda® is een innovatieve technologie voor biologische nutriëntenverwijdering in de afvalwaterzuivering die gebruikmaakt van aeroob korrelslib. De technologie is uitgevonden door de TU Delft en in een unieke publiek-private samenwerking tussen de universiteit, STOWA, de waterschappen en Haskoning doorontwikkeld. In tegenstelling tot conventionele actiefslibsystemen, waarbij het zuiveringsslib uit vlokken bestaat, vormen zich bij Nereda® compacte korrels met betere bezinkeigenschappen. Hierdoor kunnen zuivering en slib-water scheiding in één tank plaatsvinden. De installatie wordt zo compacter en nabezinktanks – nodig voor de slibbezinking – zijn overbodig. Ook is er minder biologisch volume (i.c. ‘schoonmaakvolume’) nodig dan bij conventionele systemen.

Nereda® is energiezuiniger dan conventionele zuivering, omdat verschillende zuiveringsprocessen simultaan plaatsvinden in de korrels, er geen slibretourstromen nodig zijn voor slibretentie én omdat reactoren dieper kunnen worden uitgevoerd dan bij conventionele systemen. Wereldwijd zijn inmiddels meer dan 100 Nereda®-installaties gebouwd of in aanbouw.

De Nereda®-technologie wordt tot dusver alleen batchgewijs toegepast – waarbij telkens een afgeronde hoeveel­heid afvalwater wordt verwerkt – en niet in een volcontinu zuiverings­proces. De proef op rwzi Wijk bij Duurstede kan daar verandering in brengen.

Een glas met vlokkig slib en eentje met korrelslib

Rwzi Wijk bij Duurstede waar het demonstratieproject gaat plaatsvinden