De opgaven waar regionale waterbeheerders voor staan, zijn enorm. De waterbeheerders moeten een antwoord zien te vinden op de gevolgen van klimaatverandering, waarbij de kans op extremen toeneemt. Die extremen (nat én droog) hebben effecten op de landbouw en de natuur, maar vormen ook een risico voor onze waterveiligheid. De waterkwaliteit is afgelopen jaren flink verbeterd, maar nog altijd niet in lijn met de doelen die we hebben gesteld. We moeten snel iets gaan doen aan bodemdaling in veenweiden­gebieden, maar bijvoor­beeld ook aan onze (ondergrondse) afvalwater­transport­infra­structuur. Kortom: er liggen meer dan genoeg opgaven. Daarbovenop hebben de waterschappen allerlei ambities. Bijvoorbeeld op het gebied van klimaatneutraliteit en circulariteit (grondstoffenterugwinning), biodiversiteit en digitalisering.

STOWA hield zich het afgelopen jaar bezig op alle genoemde terreinen. Daar gaan we ook het komend jaar mee door. Met een reden: we zijn er om waterbeheerders te helpen bij het bereiken van hun ambities en bij het realiseren van de opgaven waar ze voor staan om de verandererende omstandigheden voor te blijven. U leest er meer over in dit jaarverslag. We streven in het verslag niet naar volledigheid, maar we schotelen u per thema/werkveld een aantal onderzoeksresultaten voor. Een totaaloverzicht vindt u op Publicaties | STOWA.

Water wordt – net als veel andere onderwerpen – steeds politieker. Juist omdat waterbesluiten een steeds grotere impact hebben op allerlei belanghebbenden. Om goede besluiten te nemen zullen feiten en cijfers steeds belangrijker worden. Ook die van ons. Ze vormen de basis voor het juiste gesprek tussen bestuurders, zeker als zaken polariseren.

Gezamenlijk onderzoek doen is altijd effectiever en efficiënter dan het alleen doen. STOWA is een sterk merk en we staan er goed op. Dat willen we heel graag zo houden. Dat doen we mijns inziens door kwaliteit te blijven leveren en onafhankelijk te zijn. Wat wij opschrijven, moet kloppen. Maar ook door onze bevindingen goed uit te leggen aan belanghebbenden. En we moeten transparant zijn over de vraag hoe wij komen tot de keuze voor onderzoeken en de wijze waarop we die wegzetten bij onderzoeksinstituten en kennisinstellingen.

Ik wil de komende tijd met het STOWA-bestuur onderzoeken of we op basis van feiten en cijfers agenderender kunnen zijn. Soms doen we dat al. Dat betekent: niet altijd alleen maar goed luisteren naar onze waterbeheerders, maar ook meer een echte gesprekspartner zijn. Dat krijgt onder meer zijn beslag in de nieuwe strategienota die in het voorjaar van 2026 uitkomt. Daarin moeten we uiteraard vragen beantwoorden als: wat komt er inhoudelijk allemaal op ons af? Welke kennis hebben waterbeheerders nodig? Maar ook: hoe gaan we dat dan organiseren in huis? Welk soort STOWA-bureau hoort daarbij?

De waterschappen en STOWA zijn vrij technologisch georiënteerd. De zeespiegel stijgt: de dijk moet hoger. De grondstoffen raken op: we moeten circulair worden. We proberen via de inhoud dingen te regelen. Dat is belangrijk, maar daar moet wat mij betreft iets aan toegevoegd worden, namelijk een gedragscomponent. Die vergeten we vaak. De verandering die we wensen gaat niet alleen via de techniek, maar nog meer via mensen. Gedragskennis zal zijn plek krijgen in de nieuwe strategienota.

Tot slot: er hebben het afgelopen jaar de nodige bestuurlijke veranderingen plaatsgevonden binnen STOWA. Het STOWA-bestuur is vernieuwd; er kwamen vier nieuwe bestuurders: Frank van Oorschot, Jo Caris, Mario Jacobs (eind 2023) vanuit de waterschappen, en Willemien Meeuwissen vanuit de provincies. In juni ben ik zelf aangetreden.

Veel leesplezier.

Mark van der Werf, directeur STOWA