Hieronder treft u een overzicht aan van de rapporten en Deltafacts die STOWA in 2023 heeft uitgebracht. De publicaties hebben we gerangschikt op thema. De rapporten zijn te downloaden via onze website stowa.nl. De Deltafacts vindt u op deltafacts.nl.

STOWA heeft begin 2021 de onderzoeksagenda Woning-Wijk-Watersysteem opgesteld, met als doel inzicht te geven in de effecten van klimaatadaptieve maatregelen op het stedelijk watersysteem en de omgang daarmee door waterschappen. In dit rapport leest u de resultaten van de evaluatie van in de praktijk gemeten, berekende of waargenomen effecten van kleinschalige klimaatadaptieve maatregelen, onder verschillende lokale en hydrologische omstandigheden.

Dit rapport bevat de resultaten van een studie waarin is onderzocht of nieuw verschenen neerslaggegevens aanleiding zijn om de in 2019 afgeleide basisstatistiek voor het huidige klimaat te herzien, alvorens de klimaatstatistiek af te leiden. Er wordt geconcludeerd dat de nieuwe gegevens geen aanleiding geven tot het herzien van deze basisstatistiek. De basisstatistiek (STOWA, 2019-19) wordt daarmee representatief geacht voor het huidige klimaat van 2022. Dit rapport betreft deelrapport 1 van het STOWA project ‘Meteo-onderzoek 2021-2024’.

Deze Deltafact behandelt de oorzaken en effecten van een stijgende zeespiegel op het beheer van het grond- en oppervlaktewater op regionale schaal. Lopende programma’s over dit thema worden besproken. Ook wordt aandacht besteed aan de kennisvragen die openstaan. Bovendien zijn er links naar relevante projecten en is een uitgebreide literatuurlijst met relevante artikelen toegevoegd voor meer informatie.

Dit rapport bevat de resultaten van een inventarisatie onder waterkeringbeheerders van de schade die is ontstaan aan primaire en regionale waterkeringen door ontwortelde of afgeknapte bomen tijdens de vier stormen in januari en februari 2022. Het doel van de inventarisatie was om na te gaan of bomen schade aan de waterkeringen hebben veroorzaakt, en of de ontstane schade in het geval van een hoogwatersituatie een gevaar zou zijn geweest voor de waterveiligheid.

In 2018 en 2019 werden inventarisaties gehouden over de effecten van, en maatregelen tegen droogte op waterkeringen. Dit rapport is hier een vervolg op. Het is bedoeld om de waterschappen op de hoogte te brengen van elkaars handelen bij droogte.

Deze handreiking ondersteunt waterkeringbeheerders bij het beantwoorden van de vraag hoe ze om moeten gaan met niet-waterkerende objecten op, in of naast waterkeringen. Denk aan bomen, bebouwing, kabels en leidingen. De handreiking richt zich vooral op de handelingsmogelijkheden in het geval een waterkering met één of meerdere NWO's niet aan de norm voldoet.

In het programma Professionaliseren Instandhouding Waterkeringen (PIW) werken STOWA en Rijkswaterstaat WVL aan het verbeteren van de hoogwaterwaterveiligheid. We ondersteunen waterkeringbeheerders bij het professionaliseren van de inspectie en het beheer & onderhoud van waterkeringen. Dit plan geeft een overzicht van de thema’s waar de komende jaren aan wordt gewerkt.

Klimaat en klimaatverandering hebben invloed op de geotechnische eigenschappen van grondsoorten. Veranderingen in het klimaat hebben zodoende ook effect op de stabiliteit van waterkeringen. Dit rapport verkent dit betrekkelijk onbekende fenomeen. Doel ervan is de invloed van het klimaat inzichtelijk te maken voor beheerders en daarmee een bijdrage te leveren aan de optimalisering van lokaal beheer en onderhoud van waterkeringen.

Deze brochure geeft een overzicht van de aanleiding, het doel en de belangrijkste resultaten van het programma Bouwen met Natuur in beken, kortweg BmN. Uit praktijkonderzoek blijkt dat de beken waarin BmN is toegepast, er een stuk gevarieerder en natuurlijker uitzien. Bovendien blijft kostbaar water langer in het gebied, waarmee verdroging wordt tegengegaan. Direct betrokkenen, zoals boeren en burgers, reageren meestal positief op deze vorm van beekherstel. Zeker als ze op een goede manier worden betrokken bij planvorming en uitvoering.

STOWA heeft de mogelijke gevolgen van de derogatiebeschikking in kaart laten brengen. De onderzoekers concluderen dat de derogatiebeschikking een overwegend positief effect zal hebben op de kwaliteit van het grondwater, maar dat er ook knelpunten kunnen ontstaan voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. Die hangen samen met de wijze waarop de agrarische praktijk om zal gaan met de nieuwe verplichtingen. Er worden handvatten gegeven voor waterschappers om de mogelijke negatieve effecten van het afschaffen van de derogatie te verminderen, of te voorkomen.

Dit rapport beschrijft de uitkomsten van een project waarin praktijkervaring is opgedaan met twee snelle methoden voor het detecteren van fecale verontreinigingen (mobiele qPCR en de BACT control). De uitkomsten zijn vergeleken met de standaard kweekmethoden (MPN Colilert) zoals die staan genoemd in de Europese Zwemwaterrichtlijn. De opgedane ervaringen met, en prestaties van de methoden zijn verwerkt tot concrete aanbevelingen om de methoden in de praktijk in te zetten voor het monitoren van fecale verontreinigingen.

Om de gevolgen van klimaatverandering te beperken werkt de Nederlandse overheid aan het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. De eerste stap is het in beeld brengen van kwetsbaarheden via stresstesten voor verschillende thema’s. Deze Handreiking stelt waterbeheerders in staat de gevolgen van klimaatverandering voor de waterkwaliteit in beeld te brengen en hierop te acteren met maatregelen.

In dit rapport worden de resultaten gepresenteerd van het pilotonderzoek DEXfilter op locatie AWZI Lelystad. In het filter wordt het adsorbent DEXSORB® gebruikt dat op basis van maiszetmeel geproduceerd wordt. In het half jaar durende onderzoek is aangetoond dat goede verwijdering van medicijnresten en PFAS met behulp van DEXSORB mogelijk is.

Dit rapport bevat de resultaten van een onderzoek naar de emissie van broeikasgassen uit oppervlaktewater. Uit het onderzoek komt naar voren dat oppervlaktewateren naar schatting vijf procent bijdragen aan de totale Nederlandse broeikasgasemissie. De BlueCAN-onderzoekers concluderen dat het verminderen van de input van koolstof en nutriënten en het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in veel gevallen zullen leiden tot reductie van broeikasgasemissies. Bij het rapport is ook een plaatpraat verschenen over broeikasgasemissies uit oppervlaktewater. En in STOWA ter Info 87 verscheen een artikel over emissies van broeikasgassen uit oppervlaktewater.

De potentie van aquathermie is groot, maar niet oneindig. Zeker in stedelijk gebied kan de warmtevraag groter blijken dan het aanbod uit oppervlaktewater, afvalwater of drinkwater. Als deze situatie te verwachten valt, doen decentrale overheden er goed aan om een gezamenlijk water-energieplan op te stellen en dit in hun beleid te verankeren, zo blijkt uit dit juridische onderzoek. Vervolgens biedt de watervergunning waterbeheerders de mogelijkheid op de gewenste verdeling van warmte uit oppervlaktewater te sturen.

Vaak wordt de slibgisting verwarmd met biogas, via een biogasketel. Dit rapport bevat de resultaten van een project waarin is onderzocht of andere warmtebronnen op een duurzame manier gebruikt kunnen worden om de gisting te verwarmen. Hieruit blijkt dat met name twee alternatieven - ‘warmte uit effluent met behulp van een warmtepomp’ en ‘warmte uit digestaat (vergist slib) met een slib/slib warmtewisselaar’ - aantrekkelijk en duurzaam zijn. Zeker als deze gecombineerd worden met een biogasketel voor het opvangen van pieken in de warmtevraag.

Op dit moment worden uit rioolwater verschillende grondstoffen teruggewonnen. Ook lopen er pilots om nieuwe manieren van terugwinnen, of het terugwinnen van andere grondstoffen mogelijk te maken. Maar in hoeverre dragen teruggewonnen grondstoffen bij aan een circulaire grondstofketen? Wat zijn de klimaatvoordelen en de milieuwinst? STOWA heeft voor acht grondstoffen die uit rioolwater kunnen worden teruggewonnen, laten onderzoeken wat de klimaatimpact en de milieukosten zijn. Het betreft groen gas, CO2, cellulose, fosforzuur uit slibas, struviet, vivianiet, natuurlijk plastic vervangers en Kaumera (biopolymeer uit Nereda®-slib). Dit rapport bevat de resultaten van deze studie.

Deze handreiking geeft een stappenplan voor efficiënt onderzoek naar de actuele conditie van persleidingen, zodat beheerders effectief beheersmaatregelen kunnen inplannen.

Deze publicatie beschrijft de Nederlandse standaard voor uniforme incidentenregistratie persleidingen: STUIP, STandaard voor Uniforme Incidentenregistratie Persleidingen. Lezers krijgen een toelichting op, en een motivatie voor het gebruik. Ook geeft deze publicatie aanbevelingen voor de invoering van STUIP.

Om de huidige uitdagingen het hoofd te bieden, heeft de stedelijk-watersector integrale, sectoroverstijgende innovaties ontwikkeld. Integrale oplossingen koppelen het stedelijk watersysteem aan andere stedelijke systemen zoals straten, parken en energie-infrastructuren. Eva Nieuwenhuis onderzocht binnen het Kennisprogramma Urban Drainage de socio-institutionele processen die systeemintegratie beïnvloeden. Centraal stonden de organisatie van systeemintegratie, de verschillende partijen die erbij zijn betrokken en hun geschreven en ongeschreven regels, gewoonten en opvattingen. Deze publicatie vat de voor de praktijk van het stedelijk waterbeheer belangrijkste resultaten samen.

Dit rapport bevat de resultaten van een onderzoek naar het (door)ontwikkelen van ‘wastewater based epidemiology’ voor het volgen en analyseren van de ontwikkeling van SARS-CoV-2 in de samenleving, via rioolwatersurveillance. Belangrijk hierbij is de normalisatie van de gegevens. De toename of afname van het aantal virusdeeltjes in afvalwater wordt niet alleen veroorzaakt door meer of minder besmette patiënten, maar ook door meer of minder rioolwater. Dit onderzoek heeft laten zien dat een goede normalisatie bepalend is voor de kwaliteit van de gegevens. De Nederlandse aanpak heeft internationaal (WHO) navolging gekregen.

Met de Strategische Toekomstateliers Waterbeheer (STAWA) bracht STOWA/JONG waterbeheer allerlei verschillende watermensen bij elkaar - van jong tot ervaren, van bestuurder en beleidsadviseur tot uitvoerder, van waterbeheerder en ingenieursbureau tot drinkwaterbedrijf en overheid. Zij gingen met elkaar in gesprek over de vraag wat de grote uitdagingen zijn die op het waterbeheer afkomen en wat er nodig is om die te tackelen.

De Nederlandse watersector staat voor enorme opgaven. Denk bijvoorbeeld aan zeespiegelstijging, droogte en verlies van biodiversiteit. Ambitieuze jonge waterprofessionals staan klaar om deze uitdaging aan te gaan. Uit onderzoek van JONG Waterbeheer blijkt echter dat het voor jonge watermensen niet makkelijk is hun weg te vinden in deze complexe sector, aan te sluiten bij ervaren collega’s en hun ambities te realiseren. Dit onderzoeksrapport geeft inzicht in de behoeften en knelpunten van jong en ervaren in de samenwerking. Ook geeft het handvatten wat je hieraan kunt doen, zodat de samenwerking en kennisdeling verbetert.