Het Kennis- en Kundeplatform van STOWA, kortweg KKP, organiseert bijna maandelijks bijeenkomsten en webinars over de beoordeling van de veiligheid van onze dijken, dammen en duinen. Zo’n zeshonderd specialisten bij de waterschappen en andere experts leren zo op een collegiale en laagdrempelige manier van elkaar. “We zijn uitgegroeid tot een belangrijk aanspreekpunt in het veld voor beheerders van primaire waterkeringen.”

Wie als buitenstaander op het ‘Kennis- en Kundeplatform’ stuit, zal zich afvragen: welke kennis? Welke kunde? “Tja, de naam was logisch voor onszelf, maar is dat wellicht niet voor mensen van buiten”, reageert Douwe Yska. Yska, KKP-voorzitter en beleidsadviseur Waterveiligheid bij het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard. “Maar wij zijn ook niet gericht op het brede publiek. Het KKP is echt een forum voor discussie met vakgenoten, met specialisten.” En dan gaat het dus om experts op het gebied van de veiligheid van onze primaire waterkeringen: de dijken, dammen en duinen die Nederland beschermen tegen het water. Nog preciezer gaat het om het beoordelen van die veiligheid. Is de kering sterk genoeg? Of is versterking nodig de komende decennia? Een belangrijke vraag voor bijna alle waterschappen. Want op een enkeling na, beheren ze allemaal één of meer primaire keringen. Het is aan hen deze keringen aan alle veiligheidscriteria te laten voldoen.

Sinds 2017 staat bij die beoordelingen het persoonlijk risico van de burger centraal (zie kader). Yska: “Het platform werd in 2014 geboren uit de behoefte om kennis te delen over de nieuwe systematiek in de beoordelingen. Veel waterschappers hadden dezelfde vragen over het instrumentarium erachter, over de gebruikte, vaak complexe modellen en doorrekeningen.” Inmiddels is het KKP een club van zeshonderd specialisten. Niet alleen waterschappers, maar ook experts vanuit ingenieursbureaus en Rijkswaterstaat sloten zich aan, net als ontwikkelaars van het beoordelingsinstrumentarium. Zes zogeheten vakgroepen spitsen zich toe op deelterreinen. Zo zijn er bijvoorbeeld de vakgroepen ‘Duinen’ en ‘Data’. Maar uitnodigingen voor bijeenkomsten gaan naar iedereen. Yska: “Je sluit aan als je denkt er kennis te kunnen delen of opdoen.”

Emma Sirks, specialist waterkeringen bij ingenieursbureau Witteveen+Bos, is een van de twee trekkers van de vakgroep ‘HR + Bekledingen’. Nee, HR betekent hier geen human resource, maar staat voor ‘hydraulische randvoorwaarden’, vertelt Sirks. Hydraulische randvoorwaarden zijn de omstandigheden aan de belastingkant van de kering: de hoogte van het water, mogelijke golven, de kans op hoog water en de duur ervan. Bekleding gaat over de andere kant, de sterktekant. Wat kan je kering van gras, steen of asfalt aan?

Wat steekt Sirks op van de bijeenkomsten? “Het is altijd nuttig en prettig om te kunnen discussiëren met mensen die praktijkervaring hebben met de problemen waar je tegenaan loopt.” De eerstvolgende bijeenkomst is een informatiebijeenkomst over een update van het ‘BOI’, het beoordelings- en ontwerpinstrumentarium. En Sirks broedt op een overleg over de nieuwe klimaatscenario’s: wat gaan zij betekenen? Leuk aan trekker zijn, vindt Sirks dat ze als een van de eerste op de hoogte is van nieuwste ontwikkelingen. Maar ook het contact met alle mede-experts is leuk. “Heb je een vraag, laat het horen. Dat willen we als vakgroep echt uitstralen.”

Begin 2023 is een nieuwe beoordelingsronde voor alle primaire waterkeringen gestart. Yska: “Nieuw is daarin bijvoorbeeld een ‘werkatelier’, een soort tussenbeoordeling. Dus organiseert het KKP een bijeenkomst over wat dat inhoudt voor de waterschappen.” Maar het platform houdt zich ondertussen ook met andere zaken bezig dan de beoordelingsrondes. Yska: “Ik merk dat zich allerlei instanties melden wanneer ze behoefte hebben aan contact met beheerders van primaire keringen, of als ze op zoek zijn naar kennis of ervaringen. Daarvoor zijn wij inmiddels een aanspreekpunt geworden. Het KKP werkt dus ook de andere kant op.”

Wat haalt Yska uit het voorzitterschap? “Het is mooi en waardevol om samen constructief aan de slag zijn. Bovendien zijn beoordelaars prettige mensen”, stelt Yska. “Het zijn betrokken experts, met veel passie voor hun vak. En ze hebben ook een mening.” Die legt hij als voorzitter van het KKP met enige regelmaat op tafel bij gesprekspartners als het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. “Soms moet je je laten horen. Bijvoorbeeld over de benodigde ontwikkelingen in het beoordelingsinstrumentarium. Wanneer we daarover verschillend denken, moet de hete aardappel op tafel. Maar dat gebeurt in goede sfeer en op de inhoud.”

Over het nut van het KKP hoeft Wing Hong Wong, medetrekker van de Vakgroep Geotechniek, niet na te denken: “Het wiel niet opnieuw uitvinden.” Veel waterschappen ervaren dezelfde problemen bij beoordelingen, aldus Wong. “Het KKP is een laagdrempelig kennisnetwerk om daarover te overleggen. Nederland is niet heel groot, maar toch zijn er veel verschillende partijen bij betrokken.” Het platform is ook een manier om doelmatig te werken, vindt Wong. Zeker met de schaarste in de sector, kan het uitwisselen van kennis en ervaring kostbare tijd en moeite sparen. Ook de kennisuitwisseling met marktpartijen. Wong: “Ook bij hen ligt de focus echt op inhoud in de vakgroepsbijeenkomsten.”

Bij Geotechniek gaat het vooral over twee belangrijke fenomenen die een dijk kunnen laten falen: piping en macrostabiliteit. Bij piping stroomt water onder de dijk door en neemt zanddeeltjes mee. Hierdoor kan een pijp onder de dijk ontstaan die de dijk ondermijnt. Macrostabiliteit gaat over het evenwicht van de kering. Die kan door waterdruk naar de binnenzijde afschuiven. Wong: “Op bijeenkomsten gaat het vooral over de rekenmodellen, grondonderzoeken en innovatieve versterkingsmaatregelen.”

Voor corona waren de bijeenkomsten fysiek, tijdens de pandemie online. Wong: “De opkomst steeg daardoor, soms tot meer dan honderd deelnemers. Het scheelt natuurlijk reistijd. Tegenwoordig zijn de meeste bijeenkomsten nog altijd digitaal. Soms hebben we ook hybride sessies. Er is een fysieke bijeenkomst, maar je kunt ook online meekijken en vragen stellen.” Op de website van het KKP zijn ook veel presentaties terug te kijken. Ook Wong vindt het fijn om als trekker snel de nieuwste zaken te horen en veel mensen te ontmoeten. “KKP draagt echt bij aan korte afstanden in de sector. Ik denk zelf ook regelmatig ‘daar heb ik wel eens iemand over horen praten bij het platform’. Dan zoek ik het terug en pak vervolgens de telefoon. Het is een heel natuurlijke ingang om elkaar te benaderen.”

Zonder maatregelen wordt Nederland kwetsbaarder voor overstromingen. Niet alleen omdat het klimaat verandert, maar ook omdat de bevolking blijft groeien, net als de economische waarde ‘achter de dijken’. Aan het begin van deze eeuw drong dit besef stevig door en werd besloten om het waterveiligheidsbeleid voor dijken, dammen en duinen te baseren op moderne methoden die met al die factoren rekening houden.

In 2017 zijn nieuwe normen in de wet vastgelegd waarbij het slachtofferrisico centraal staat en ook economische schade wordt meegewogen. In 2050 moeten alle primaire waterkeringen in Nederland aan deze nieuwe normen voldoen. Vooral in het grote rivierengebied vergt dat versterkingen van de huidige keringen.

Onderdeel van het nieuwe beleid zijn regelmatige beoordelingsronden. Beheerders zoals de waterschappen dienen na te gaan of elk van hun keringen voldoet aan de normen. Zo niet, dan volgt er een versterkingstraject.

Deze nieuwe beoordelingsstrategie leidde in 2014 tot de oprichting van de Community of Practice ‘Kennis- en Kundeplatform’ (KKP), op initiatief van STOWA. KKP is een overleg- en netwerkorgaan waar experts van alle waterschappen en inmiddels ook Rijkswaterstaat en ingenieursbureaus kennis en ervaringen uitwisselen op het gebied van beoordelingen én versterkingen van primaire waterkeringen.

Kaart van Waterveiligheidsportaal (bewerkt) met beoordelingen van dijktrajecten in Nederland (2017 t/mm 2022)