Sfeerimpressie van de Strategische Toekomstateliers Waterbeheer

De strategienota ‘Energie in Synergie!’ van de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) is na vijf jaar toe aan een update. Het maatschappelijk veld is in de tussentijd flink veranderd en de wereld is (nog) complexer geworden. “Maar we zijn en blijven kennismakelaars”, stelt STOWA-bestuursvoorzitter Geert-Jan ten Brink. “We doen zelf geen onderzoek, maar stellen de juiste vragen en koppelen relevante partijen aan elkaar voor de antwoorden.”

Elke vijf jaar bezint STOWA zich in de strategienota op haar rol bij de opgaven waar regionale waterbeheerders voor staan. De update van de huidige strategienota komt deze keer op een bijzonder moment. Directeur Joost Buntsma gaat binnenkort met pensioen, vier van de zeven bestuursleden vertrekken en ook binnen het bureau zijn er personeelswisselingen op komst. “Alle nieuwe mensen willen we de ruimte bieden om hun rol te pakken. Daarom kijken we in deze strategienota in plaats van vijf jaar, maar twee jaar vooruit”, legt Ten Brink uit. De bestuursvoorzitter blijft zelf tot 2026 aan en zal alle personeelswisselingen dus van dichtbij meemaken. “Omdat de wereld sterk verandert, vonden we het wel van belang door de oogharen heen te kijken wat er op het waterbeheer afkomt en wat daarvan de consequenties zijn. Maar dan voor een kortere periode, als plus op de huidige nota.”

Die extra energie gaat onder andere naar een meer integrale aanpak van de bestaande onderzoeksgebieden. Ook komt er meer aandacht voor minder technische onderzoeken. Want we weten vaak al wel wat we moeten doen, maar niet zo goed hoe we het met veel verschillende belanghebbenden voor elkaar moeten krijgen. Het gaat dan om vragen die raken aan het zogenoemde gamma-domein, zoals communicatie, sociologie en psychologie rond communicatie. Denk bijvoorbeeld aan gedragsbeïnvloeding. Ook zal meer energie worden gestoken in de samenwerking met partners als gemeenten en stichting RIONED. Verder wordt ingegaan op de ontwikkeling dat waterschapsbesturen met het beperken van de geborgde zetels politieker zijn geworden. Ten Brink: “Het is belangrijk om een goede aansluiting te houden met de achterban. We schuiven ook vaker aan bij overleggen met andere overheden. Water en bodem moeten sturend zijn, maar het is nog onduidelijk in hoeverre dat echt een leidend principe is. Waterschappen moeten wellicht vaker met de vuist op tafel slaan.”

De bestuursvoorzitter van STOWA verbaast zich er oprecht over dat we in een complex deltagebied wonen, maar dat inwoners zich totaal geen zorgen maken over veiligheid. “Eigenlijk hebben we ons werk al die jaren veel te goed gedaan. Nu maken mensen zich drukker over hun waterschapslasten dan over de kosten van hun krant. Vanwege de klimaatverandering gaan die tarieven sowieso stijgen. STOWA kan en moet helpen bij het efficiënt investeren in de complexe wateropgaven waar we voor staan. We moeten met beperkte middelen keuzes maken en investeren in onderzoeken die de waterschappen handelingsperspectief bieden.”

In de nieuwe strategienota staat ook dat STOWA de komende jaren de banden met kennisinstellingen in het buitenland zal versterken. Ten Brink: “Wij bieden onze kennis daar al aan via het Blue Deal programma, maar we kunnen zelf ook veel kennis uit het buitenland halen. Landen als Burkina Faso en Zuid-Afrika hebben veel meer ervaring met droogte. Daar kunnen we van leren. En in Singapore wordt nu drinkwater uit rioolwater gemaakt. Misschien dat wij dat over 20 tot 30 jaar ook moeten doen. Hoe zorg je dan dat mensen accepteren dat drinkwater uit afvalwater wordt gemaakt? Dat zijn heel essentiële vragen, waar we ons de komende jaren op moeten bezinnen.”

Ten Brink benadrukt meerdere keren dat het STOWA-bestuur op afstand opereert. Hij is vol lof over het werk van het STOWA-bureau in Amersfoort. “Het bureau is succesvol doordat dat het klein en slim is. De medewerkers zijn erg betrokken, ze kennen het werkveld, ze pakken aan en het zijn echte netwerkers. Zij verzetten waanzinnig veel werk. Ze formuleren de juiste vragen en zetten onderzoeken uit. Die lijn zetten we door. Omdat we weten dat er de komende jaren collega’s met pensioen gaan, zijn nu al nieuwe enthousiaste collega’s aangenomen. Die kunnen de komende jaren nog leren van de kennis en kunde van ervaren collega’s.“

Tot slot: bij de strategische toekomstateliers (STAWA’s) - waar ervaren en jonge watercollega’s als input voor de strategienota nadachten over de toekomst van het regionaal waterbeheer - bleek dat er bij de waterschappen behoefte is aan vrijdenkers. “Dat is een mooie koppeling met jonge mensen. Zij dragen bij aan innovaties. Jong Waterbeheer van STOWA is in die zin ook heel belangrijk. Jonge mensen geven nieuw elan. Zij zijn onbevangen en bereid om nieuwe dingen te proberen. Met alle klimaatuitdagingen waar we nu voor staan, is dat essentieel. Stilstand is achteruit hollen.”

De update van de strategienota kunt u HIER downloaden.

Geen samenvatting, wel tien opvallende quotes uit de strategienota update. De gehele nota kunt u downloaden vanaf www.stowa.nl/publicaties

1.

Waterbeheer is inmiddels bijna onlosmakelijk verbonden met klimaatopgaven en de zorg voor natuur en landschap; de watersector raakt hierdoor steeds meer geïntegreerd met andere maatschappelijke sectoren. Dit heeft ook zijn weerslag op de besturen van de waterschappen. Die worden politieker, met de daarbij behorende verschillen in visies en perspectieven. Dat maakt feiten, kennis en onafhankelijkheid alleen maar belangrijker.

2.

De opgaven voor waterbeheerders zijn niet los te zien van de opgaven in andere sectoren. Denk aan de woningbouwopgave, de stikstofproblematiek, de uitdagingen voor landbouw en industrie, de achteruitgang van ecosystemen, biodiversiteit en dreigende drinkwatertekorten.

3.

Van alle vraagstukken en uitdagingen die de deelnemers (aan de voorbereidende strategiesessies, red.) benoemden, gaan de meeste niet over technische kwesties uit het bèta-domein, maar over bewustwording, besluitvorming, communicatie, gedrag en samenwerking.

4.

Bèta-georiënteerde kennisvragen gaan over optimaliseren (adaptief, incrementeel: hoe kan het beter?), terwijl de gamma-georiënteerde vragen draaien om transformeren (systeemsprong, trendbreuk: hoe kan het anders?).

5.

Hoe zou een concept als true value pricing doorwerken voor het waterbeheer? En hoe krijg je de consument zover dat deze bereid is om de true value te betalen?

6.

Kennis en innovatie zijn niet vrijblijvend!

7.

Om de integraliteit van het werk nog meer te borgen, wil STOWA de komende jaren nog vaker gezamenlijke overleggen organiseren over speciale onderwerpen.

8.

STOWA biedt ruimte aan bedrijven om met STOWA onderzoek te doen naar veelbelovende innovaties.

9.

Kennis krijgt pas waarde als het wordt toegepast. Het doel is pas bereikt als de ontwikkelde kennis wordt gebruikt bij de uitvoering van het waterbeheer. Het handelingsperspectief van de waterbeheerders staat centraal.

10.

We besteden specifiek aandacht aan de jonge waterbeheerders.