Het is binnen STOWA inmiddels een beproefde manier om het gesprek over een complex onderwerp aan te zwengelen: de ‘praatplaat’. De nieuwste, vijftiende praatplaat gaat over neerslag. Maker is illustrator én landschapsarchitect Ronald van der Heide. Hij combineert hiermee zijn tekentalent en zijn opleiding.

Tijdens de bouwcrisis ruim tien jaar geleden werd landschapsarchitect Ronald van der Heide ontslagen. “Dat gaf me het laatste zetje om te onderzoeken of ik mijn illustratiewerk kon uitbouwen tot een volwaardige baan”, vertelt hij. Van der Heide tekent al zijn hele leven. Strips voor de lol, maar sinds zijn studie ook schetsen van problemen om ze naar eigen zeggen ‘scherper te zien’. Studiegenoten vroegen om kopietjes van zijn tekeningen en later maakte hij zijn verhelderende tekeningen ook in opdracht. “Dat vond ik ontzettend leuk werk.”

Zijn carrièreswitch pakte goed uit. De opdrachten bleven binnenkomen en Van der Heide vindt het nog steeds ontzettend leuk. Toch is tekenen niet de hoofdmoot bij het maken van een praatplaat of infographic, benadrukt hij. En ook niet het leukste aspect. “Ik teken ze niet om het tekenen. Een goede tekening vertelt en verbeeldt het verhaal dat iemand wil overbrengen. Daar draait het voor mij om: verhalen vertellen.”

Een praatplaat maken begint voor Van der Heide bij goed luisteren waarom iemand erom vraagt. Wat wil hij of zij zeggen, of aankaarten? En waarom? Van der Heide laat de informatie over zich heen komen, maakt aantekeningen en begint soms al aan een schetsje. “Het is vaak een heleboel informatie. Ik start met het tekenen van een aantal kernelementen uit het verhaal en daarmee ga ik schuiven om verbanden duidelijk te krijgen.” Concreet gaat het om een beek, een dorp, een gemaal of een ander landschapselement, maar het kan ook om een organisatie of instantie gaan als de praatplaat om een beslissingsproces draait, zoals bij de plaat ‘Biociden in de waterketen’.

Een eerste opzet vergt een halve of hele dag werk. Die gaat vervolgens naar de opdrachtgever. Staat alles er in? Kloppen de verbanden? Moet een element nog wat extra nadruk krijgen? Van der Heide: “Het is veel fijnslijpen. Eerst met de directe opdrachtgever, later vaak ook met een klankbordgroep. De communicatie over een tekening vraagt meer tijd dan de tekening zelf. Soms moet ik ook streng zijn: je kunt niet alles in één praatplaat proppen. Om het compact en overzichtelijk te houden, moeten er keuzes worden gemaakt.”

De beginfase vindt Van der Heide het allerleukst. “Dan verbeeld je het verhaal waar het om gaat, daar zit ook de meeste creativiteit in.” Zijn tekeningen bevatten regelmatig wat verstopte humor. Ta-tuu zegt een ambulance, de fietser fluit en het zonnetje schijnt. Van der Heide: “De inhoud staat centraal, dus ik ben terughoudend met grapjes, maar vaak sluipt er wel ergens wat luchtigheid in.”

STOWA heeft als vaste opdrachtgever een eigen kleurenpalet met veel paarstinten, maar uiteraard ook met veel blauw en een herkenbare, vrij strakke tekenstijl. Hoewel Van der Heide blijft variëren afhankelijk van het onderwerp en doel. “Als het gaat om keuzes, om opties, dan gebruik ik losser geschreven letters en wiebeligere lijntjes dan wanneer het om feitelijke informatie gaat.” De tekenstijl verbeeldt zo ook wat vast en minder vast ligt.

Het meeste plezier haalde Van der Heide uit zijn allereerste STOWA-praatplaat getiteld ‘Naar een klimaatbestendig beeklandschap’. Een uitgebreide infographic die inrichtingsopties van een beek weergeeft in vier verschillende landschappen. Van der Heide: “Het was een grote klus en een complexe puzzel om alles op zijn plek te krijgen. Uitdagend dus en heel fijn om zoveel verzoeken te ontvangen van mensen om de praatplaat te mogen gebruiken. Het is eigenlijk een soort standaardplaat geworden wanneer je over een beeklandschap praat.”

Het toekomstgedeelte van de eerste praatplaat over een klimaatbestendig beeklandschap die Ronald voor STOWA maakte.

Tien jaar geleden was het maken van praatplaten nog echt nieuw, zegt Van der Heide. Nu zie je steeds vaker infographics en illustraties om thema’s toe te lichten en onder de aandacht te brengen. De onderwerpen evolueren ook, merkt Van der Heide. In 2014 tekende hij praatplaten die bodemdaling uitlegden. Inmiddels gaat het bij illustraties over bodemdaling vooral om de effecten van mogelijke maatregelen.

Visualisatie past ook helemaal in deze tijd, zegt Van der Heide. “Op LinkedIn en social media heeft vrijwel elk bericht een plaatje. Het is nodig om aandacht te trekken.” Toch ziet hij zijn werk voor STOWA nog steeds als een niche waarbij hij zijn achtergrond als landschapsarchitect mooi kan combineren met zijn voorliefde voor tekenen. Het maakte hem ook een ‘halve hydroloog’.  “Tijdens mijn afstuderen, tekende ik het watersysteem van Goerree-Overflakkee uit, dus ik had al affectie met water als onderwerp. Na al die STOWA-tekeningen is er nog de nodige kennis bijgekomen. Maar ik hoef geen specialist te zijn. Vaak is het juist goed om net als de gebruikers van praatplaten ‘blanco’ te starten.”

Waarom een congresverslag in woorden als het ook in beelden kan?

• Praatplaat ‘Naar een klimaatbestendig beekdallandschap’

• Praatplaat ‘Naar een klimaatbestendig laag Nederland’

• Praatplaat ‘Naar een klimaatbestendig stedelijk gebied’

• Praatplaat ‘Gebruik effluent’

• Praatplaat ‘Governance van aquathermie’

• Praatplaat ‘Biociden in de waterketen’ (KIWK)

• Praatplaat ‘Consumentenproducten in de waterketen’ (KIWK)

• Praatplaat ‘Microplastics in de waterketen’ (KIWK)

• Praatplaat ‘Warmtewinning en waterleven’

• Praatplaat ‘Naar een circulaire waterketen’

• Praatplaat ‘Afvalwaterprognoses’

• Praatplaat ‘Broeikasemissies uit oppervlaktewater’

• Praatplaat ‘Beekonderhoud’

• Praatplaat ‘Welke neerslaginformatie is er beschikbaar’

• Praatplaat (in de maak) ‘Aquathermie en droogte’

De praatplaat ‘Toekomstvisie Waterketen’.