Duurzame energie uit zon en wind, het omzetten van elektrische energie in waterstof en tijdelijke opslag in batterijen vormen de bouwstenen voor een ‘smart energiehub.’ Masseus vergelijkt het met een haven waar energiestromen samen komen, partijen stroom opwekken, opslaan en omzetten in andere energiedragers. “Zo kunnen we de netcongestie omzeilen en ook op de lange termijn, zeg: 30 tot 50 jaar, zeker zijn van energie.”

De huidige generatie batterijen, zoals lithium-ion, zijn gemaakt van schaarse en kritische grondstoffen. Bovendien zijn ze nog vrij kostbaar. Masseus verwacht dat de nieuwe generatie, de zogeheten flowbatterijen, na 2030 grootschalig inzetbaar zijn. “Dan kunnen we tegen een acceptabele prijs voor meerdere dagen duurzame energie opslaan. De batterijen zijn nu nog erg duur, maar uit recent onderzoek van WDODelta blijkt dat ze vanaf 2030 goedkoper worden.” Daarom zorgt het waterschap er de komende jaren voor dat er zoveel mogelijk bronnen voor zon- en windenergie beschikbaar zijn. Met pilots wil WDODelta hiermee verder ervaring opdoen om vanaf 2030 deze flowbatterijen grootschalig te kunnen inzetten.

Bij het vergisten van zuiveringsslib produceert WDODelta net als veel andere waterschappen biogas. Het biogas gaat vervolgens naar een warmtekrachtkoppelingsinstallatie (WKK) die er elektrische energie van maakt. De WKK-installatie is een belangrijke bouwsteen in het energiesysteem van het waterschap. Maar er moet volgens Masseus wel ruimte op het elektriciteitsnet blijven om overtollige elektrische energie terug te leveren aan het net. “Het net zit echter vol”, zegt Masseus. “De komende jaren hebben we bovendien twee tot drie keer zoveel elektrische energie nodig. Bijvoorbeeld om aan nieuwe, strengere zuiveringseisen te voldoen. Zo komt er een aangepaste Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater. En op veel rwzi’s komt naar verwachting een aanvullende zuiveringsstap om medicijnresten te verwijderen.”

Daarom onderzoekt het waterschap de mogelijkheid om op rwzi’s ‘achter de meter’ een windturbine aan de zuivering te koppelen en te combineren met duurzame energie uit het bestaande zonnepark. De duurzame energie kan het waterschap vervolgens in batterijen opslaan en gebruiken als dat nodig is. “Met deze combinatie gaan we al richting tachtig procent zelfvoorzienendheid”, stelt Masseus.

Het waterschap heeft drie belangrijke lessen geleerd uit dit gehele traject waarmee andere waterschappen hun voordeel kunnen doen, stelt Masseus. Zo is het belangrijk om de Europese aanbestedingsregels goed in de gaten te houden. En hoe een waterschap samenwerkingsverbanden op het gebied van innovatie aangaat. “Daar moet je van tevoren goed over nadenken”, adviseert Masseus. “Wanneer je verkeerde keuzes maakt in de vorm van aanbesteding in de pilotfase, kan dit grote gevolgen hebben bij mogelijke opschaling. Dan moet je voor een pilot bijvoorbeeld opnieuw aanbesteden.” Daarnaast is het volgens hem essentieel de veiligheid van projecten, zoals de productie van waterstof en zuurstof, te waarborgen. Masseus voert hierover regelmatig overleg met de Omgevingsdienst in de regio. Verder heeft het waterschap verschillende hobbels moeten nemen om uiteindelijk subsidies te krijgen. “Een lastig traject, waarbij het belangrijk is dat waterschappen nauw optrekken met provincies en gemeenten om Europese subsidies binnen te halen. Met de subsidies kun je de onrendabele top van een project dekken.”

Het waterschap onderzoekt op rwzi Hessenpoort met een lokale ondernemer de productie van waterstof uit water. Daarvoor wordt duurzaam en lokaal opgewekte elektriciteit gebruikt, die anders terug het net op zou gaan. “De pure zuurstof die ook bij dit proces vrijkomt (i.c. elektrolyse), willen we gebruiken voor het beluchtingsproces op de rwzi”, zegt Michel Masseus, adviseur Energie en Duurzaamheid bij WDODelta. Het waterschap heeft hiervoor een demonstratie-installatie gebouwd, waarin het de komende vijf jaar rioolwater wil gaan zuiveren met pure zuurstof in plaats van lucht.

Waterschap Drents Overijsselse Delta (WDOD) werkt al enige tijd aan oplossingen om energieproblemen voor te blijven. Zo onderzoekt men de mogelijkheden (meer) zelfvoorzienend te worden. Bijvoorbeeld door op rwzi Zwolle duurzame energie uit zon en wind, opgewekt in de omgeving, op te slaan in batterijen. Ook is men bezig om op rwzi Hessenpoort duurzaam geproduceerde energie lokaal te gebruiken, onafhankelijk van het stroomnet.