Hoe halen we de KRW-doelen in 2027? Die vraag stond centraal tijdens het eindcongres ‘Van kennis naar impuls!’ op 1 juli 2022. Met het congres kwam een einde aan vier jaar samenwerking tussen kennisinstellingen, Rijk, provincies, waterbeheerders en drinkwaterbedrijven. Het resultaat is een imposante aanvulling, maar vooral ontsluiting van kennis en inzichten. Dit draagt bij aan het kunnen bepalen wat de juiste maatregelen zijn om de waterkwaliteit te verbeteren en de biodiversiteit te vergroten.

De kwaliteit van grond- en oppervlaktewater in Nederland staat onder druk. In de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is vastgelegd dat deze wateren uiterlijk in 2027 in een ‘goede toestand’ moeten verkeren. Om de juiste herstelmaatregelen te kunnen benoemen is een stevige kennisbasis vereist. Om die reden ging in 2018 de Kennisimpuls Waterkwaliteit (KIWK) van start. Het vierjarige programma moest inzicht verschaffen in de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater, in de factoren die deze kwaliteit beïnvloeden én in de wijze waarop die is te verbeteren. De aanpak hiervoor was om bestaande en nieuwe kennis bijeen te brengen en toepasbaar te maken voor de praktijk.

Bij aanvang van het programma formuleerden de betrokken partijen gezamenlijk de kennisvragen waar het waterbeheer in de praktijk behoefte aan heeft. Dat leidde tot negen belangrijke thema’s: ecologie, brakke wateren, diergeneesmiddelen, gedrag, grondwater, gewasbescherming, ketenverkenner, nutriënten en toxiciteit. Met als tiende onderdeel de ontsluiting van deze kennis, de ‘valorisatie’.

De KIWK leverde veel op. Enkele voorbeelden: Er is meer inzicht verkregen in de emissieroutes van gewasbeschermingsmiddelen en hoe hier op de sturen met behulp van een tool. Er is inzicht verkregen in welke maatregelen agrariërs kunnen nemen om uit- en afspoeling van meststoffen terug te dringen, en ook hiervoor is een tool ontwikkeld: ‘Maatregelen op de kaart’. Er is meer bekend over technieken om microplastics uit oppervlaktewater te weren. Er zijn handvatten voor een meetstrategie voor biociden. Er is inzicht in de emissieroutes van consumentenproducten. En er is gewerkt aan de doorontwikkeling van de Sleutelfactor Toxiciteit waarmee de chemische waterkwaliteit niet (alleen) wordt beoordeeld op basis van normen voor afzonderlijke stoffen, maar op de gevolgen die de stoffen gezamenlijk en in samenhang met elkaar hebben. Hiervoor is een website ontwikkeld waar de tool gebruikt kan worden om dit zelf toe te passen.

Voor het verkrijgen van inzicht in, en het kunnen realiseren van de ecologische doelen is de SESA-systematiek ontwikkeld. Ook is er veel kennis beschikbaar gekomen over de ‘vergrijzing’ van bodem en grondwater, onder meer over de ‘vertragende en zelfreinigende werking’ die geohydrologische, bodembiologische en geochemische barrières hierbij (kunnen) hebben. Bovendien weten we - tot slot - meer over de risico’s van de aanleg van bodemenergiesystemen. De verschillende onderzoeken werden uitgevoerd door de kennisinstituten RIVM, Deltares, WENR en KWR.

De kennis en inzichten die de KIWK opleverde, zijn vastgelegd in een groot aantal rapporten, Deltafacts, handreikingen en instrumenten. Ook is kennis gedeeld via video's en tijdens bijeenkomsten. In 2022 verscheen een evaluatierapport. Met de resultaten van het kennisprogramma kunnen de waterbeheerders aan de slag. Dat is mooi, want de opgave is groot en 2027 is dichtbij.