STOWA en RIONED besteedden veel aandacht aan nieuwe kennis op het gebied van klimaatadaptatie, zowel wat betreft wateroverlast als droogte en hitte. Om de opgedane kennis over het probleem van te veel water te delen, vond op 13 oktober 2022 de (fysieke) kennisdag ‘Last van wateroverlast’ plaats. Aan bod kwamen thema's als integrale risicoanalyse en het schatten van wateroverlast via Big Data. Ook werd gesproken over kennisleemten en de doorontwikkeling van lopende onderzoeken.

Binnen het thema klimaatadaptatie bracht STOWA twee nieuwe Deltafacts uit:

Eind december 2021 verscheen de geheel herziene Deltafact Verzekeren van overstromingsschade en schade door wateroverlast. Klimaatverandering zorgt voor weersextremen die voor overlast en schade kunnen zorgen. De Deltafact beschrijft in hoeverre deze schade verzekerbaar is.

In mei verscheen Water en Ruimtelijke Ordening: instrumenten voor betere afstemming. De Deltafact geeft onder meer antwoord op de vraag hoe gemeenten en provincies besluiten kunnen nemen waarbij water en bodem voldoende zijn meegenomen. Ook wordt duidelijk hoe waterschappen kunnen bijdragen om deze besluitvorming adaptief en toekomstbestendig te maken, bijvoorbeeld door in de winter zoet water op te slaan om dat in de zomer te gebruiken voor beregening.

Net als in vele andere wordt ook in deze Deltafacts aandacht besteed aan strategie, werking, kosten en baten, governance, praktijkervaringen en kennisleemten.

Op 29 september 2022 vond de derde editie plaats van de Kennisdag Zoetwater en Ruimtelijke adaptatie. Het thema was 'Werken aan weerbaarheid'. Hoogleraar sociaal-economische transities Derk Loorbach sprak over transitiedenken en er waren presentaties van Frans van de Ven (Deltares) over draagvlak en van Gijs Kloek (Achmea) over duurzame financiering van klimaatadaptatie. In de middag waren er 16 verdiepende sessies, onder meer over stadsgenese, financiële prikkels voor klimaatadaptatie, sleutelfactoren waterhuishouding en nog veel meer.

Water kan op meerdere manieren schade veroorzaken: dijkdoorbraken, overstromingen, hydrologische veranderingen (bijvoorbeeld door klimaatverandering of door menselijk ingrijpen), extreme weersomstandigheden (hitte, droogte, wateroverlast, wolkbreuken) en inundatie. Voor elk van deze situaties bestaan modelinstrumenten waarmee waterschappen en gemeenten de gevolgen in beeld kunnen brengen. Maar welke moet je hebben? STOWA bracht een handige infographic uit die inzicht verschaft.

De Waterschadeschatter van STOWA is één van de instrumenten uit de infographic. Hiermee kunnen waterbeheerders online de kosten en baten van maatregelen tegen wateroverlast tot in detail in beeld brengen. In 2022 is het instrument nog nauwkeuriger en gebruiksvriendelijker gemaakt. Zo is de oude graslandfunctie, die de schade overschatte, verbeterd. Ook de landgebruikerskaart, met een hoge resolutie van 50 x 50 cm, is geactualiseerd.

In 2022 verscheen de derde versie van de Waterwijzer Natuur (WWN). Dit instrument berekent de effecten van ingrepen in de waterhuishouding en van klimaatverandering op de terrestrische natuur. Hiermee ondersteunt de WWN waterbeheerders bij het maken van keuzes om gebruiksfuncties van een gebied optimaal te bedienen door zichtbaar te maken welke invloed bepaalde maatregelen op die functies hebben. Met de nieuwe versie van de WWN is nu ook eenvoudig ruimtelijk te analyseren hoe de vegetatiesamenstelling eruit ziet bij een lagere of hogere stikstofdepositie, en hoe dat in combinatie met veranderingen in de waterhuishouding doorwerkt op de vegetatie. Met deze verbetering wordt aangesloten bij de actuele stikstofproblematiek.

Bij de release van WWN 3.03 verscheen een STOWA-rapport waarin de achtergronden staan beschreven. In september 2022 vond de derde Gebruikersdag Waterwijzer Natuur plaats. Op deze dag werd duidelijk dat het instrument steeds meer - en met tevredenheid - wordt toegepast. Ook werden enkele verbeteringen voorgesteld: de basisgegevens actualiseren, veengebieden toevoegen en werken met habitat- en beheertypen.

Ja, het klimaat verandert. Maar hoeveel natter, droger en warmer wordt het? En waar en wanneer? Vragen waar waterschappen graag meer over willen weten. STOWA is daarom een reeks nieuwe onderzoeken gestart met als doel de meteorologische informatievoorziening verder te verbeteren. Enkele voorbeelden:

Bijstelling neerslagstatistieken: Voor waterschappen is het essentieel om zo nauwkeurig mogelijk te weten hoeveel regen er waar en wanneer gaat vallen. STOWA onderzoekt of de huidige regionale neerslagstatistieken van de waterschappen moeten worden bijgesteld op basis van de meest recente IPCC-rapportages en KNMI-scenario’s.

Seizoensverwachtingen: Ook de weersverwachting voor de lange termijn is onderwerp van onderzoek. Zijn droge zomers of natte (voor)jaren te voorspellen? Belangrijke kennis die helpt om risico’s te kunnen bepalen en na te denken over maatregelen.

Levert het integraal kijken naar de risico’s van wateroverlast door falende waterkeringen, door inundatie van een watergang of door overbelasting van riolering meerwaarde op? En hoe moet zo'n integrale benadering er dan uitzien? Naar deze en aangrenzende vragen doet STOWA al enige tijd onderzoek. De verwachting is dat waterbeheerders met een integrale benadering doelmatiger keuzes kunnen maken. In 2022 verscheen de rapportage van een verkenning waarin dit aan de hand van een aantal case studies is onderzocht. Conclusie: een integrale benadering is mogelijk en kan meerwaarde hebben. In pilotstudies die in 2022 van start gingen, wordt uitgezocht hoe de zienswijze in de praktijk vorm kan krijgen. De resultaten worden in 2023 verwacht.

In 2020 zijn de effecten onderzocht van klimaatadaptieve maatregelen die particulieren, gemeenten en waterschappen nemen op het niveau woning, wijk en watersysteem. Ook is onderzocht hoe die effecten moeten worden meegenomen in de modellering en toetsing van het watersysteem. STOWA stelde vervolgens een onderzoeksagenda op die inzicht moet geven in de effecten van maatregelen en de omgang daarmee door waterschappen. In 2021 gingen de eerste onderzoeken van start. In 2023 verschijnt het eerste rapport over hoe om te gaan met de haarvaten van het watersysteem, zoals de slootjes, tuinen, daken en straten.

Handreiking modellering stedelijk watersysteem. Dit project is gericht op het ontwikkelen van een handreiking waarmee waterschappen en gemeenten de modellering van het stedelijk watersysteem op een goede manier kunnen meenemen bij stedelijke én landelijke hydrologische vraagstukken. Met een algemeen geaccepteerde handreiking wordt geborgd dat kleinschalige maatregelen systematisch en reproduceerbaar in de berekeningen van stedelijk gebied en in de watersysteemanalyses worden meegenomen. De handreiking wordt in september 2023 verwacht.

Om bodemdaling en broeikasgasemissies in veenweidegebieden terug te dringen, is een omslag in het peilbeheer nodig, eventueel in combinatie met andere maatregelen. Voor een goede omslag hebben de waterschappen meer inzicht nodig, want er zijn tal van vragen. Bijvoorbeeld over het inbrengen van kleideeltjes in veenweiden. Of over de relatie tussen peilbeheer en bodemdaling en broeikasgasemissies. In de Kennisagenda Veenweidegebieden zijn alle vragen overzichtelijk bij elkaar gezet. STOWA gebruikt het overzicht om de kennisvragen bij lopende onderzoeksprogramma's te agenderen of, waar nodig, samen met de veenwaterschappen nieuw onderzoek te programmeren.

Terugblik kennisdag ‘Zoetwater en Ruimtelijke adaptatie

Visueel verslag van de kennisdag ‘Last van wateroverlast’